Sơn Hải Kinh

Trong kho tàng điển tịch của người Trung Hoa, Sơn hải kinh là một bộ sách rất đặc biệt. Nó bao hàm nội dung về rất nhiều phương diện, từ địa lý, thiên văn, lịch sử, thần thoại, khí tượng cho tới động vật, thực vật, khoáng vật, y dược, tôn giáo. Những ghi chép trong sách tuy cũng có một số có thể ấn chứng với thực tế, nhưng phần nhiều vẫn mang màu sắc thần thoại, có lẽ được dựa vào trí tưởng tượng mà viết nên. Cũng bởi thế mà người thời Thanh khi biên soạn Tứ khố toàn thư có nhận định rằng sách này “ba hoa về những chuyện thần tiên ma quái, không có gì là chân thực, thực là tổ của dòng tiểu thuyết vậy. Đưa vào Sử bộ, không thể chấp thuận được vậy”, rồi bèn đổi sang Tử bộ, xếp vào loại Tiểu thuyết gia.

 Về mặt kết cấu, bản Sơn hải kinh mà chúng ta có thể thấy được ngày nay cả thảy có 18 quyển, trong đó 5 quyển đầu được gọi chung là Ngũ tạng sơn kinh, hay gọi tắt là Sơn kinh, chủ yếu ghi chép về núi non và sản vật các nơi cùng với nghi thức cúng tế thần thánh; 13 cuốn sau được liệt vào nhóm Hải kinh, lại được chia ra làm các nhóm nhỏ hơn là Hải Ngoại kinh, Hải Nội kinh và Đại Hoang kinh, chủ yếu ghi chép về hình thế địa lý và phong thổ nhân tình ở các vùng. Về thứ tự trình bày các phương hướng, ngoại trừ Đại Hoang kinh thì các phần còn lại đều được sắp xếp theo thứ tự nam, tây, bắc, đông, khác hẳn với lẽ thường. Đây là một bí ẩn mà đến nay chưa người nào có thể đưa ra lời giải đáp xác đáng, cũng chưa ai phát hiện ra một cuốn thư tịch nào khác được chép theo thứ tự như vậy trong kho thư tịch thời Tiên Tần.

Bản dịch lần này được dịch từ nguyên tác Hán văn cổ trong bản Sơn hải kinh in năm 2009 của Trung Hoa thư cục, tham khảo thêm bản Sơn hải kinh khắc in năm Vạn Lịch thứ 28 (năm 1600) đời nhà Minh của Mân Cách cổ trai, bản Sơn hải kinh in năm 2000 của Nhà xuất bản Cổ tịch Giang Tô, bản Sơn hải kinh in năm 2015 của Tập đoàn xuất bản Cát Lâm.

Tác giả Sơn Hải Kinh: Khuyết danh

Tác giả và thời gian hoàn thành Sơn hải kinh chưa được xác định. Học giả Lưu Hâm thời Tây Hán cho rằng sách này là do Bá Ích và Đại Vũ làm ra, đã có từ khoảng giữa thời nhà Ngu và nhà Hạ. Có thể khẳng định, rất nhiều thần thoại trong sách có nguồn gốc từ những câu chuyện truyền miệng xa xưa, nhưng lấy đó để khẳng định sách được làm từ thời Ngu Hạ thì thật thiếu căn cứ, bởi qua kiểm chứng, trong sách có rất nhiều tích truyện xảy ra sau giai đoạn này. Hiện nay, đa số các học giả đều đồng ý rằng sách không phải do một người làm ra, mà trải qua nhiều đời rồi mới từ từ thành sách, niên đại vào khoảng từ thời Chiến Quốc kéo dài đến đầu thời Tây Hán.