Pötao, Một Lý Thuyết Về Quyền Lực Ở Người Jörai Đông Dương

Pötao, Một Lý Thuyết Về Quyền Lực Ở Người Jörai Đông Dương

Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương (Pötao, une théorie du pouvoir chez les Indochinois Jörai) là ấn phẩm thứ ba của Tủ sách Tây Nguyên do Công ty Cổ phần Sách Omega Việt Nam triển khai và thực hiện, một cuốn sách cần thiết cho sự hiểu biết về con người và xã hội Jörai (Giarai) nói riêng và Tây Nguyên nói chung.

Ở Rừng, Đàn bà, Điên loạn (Forêt, Femme, Folie), J. Dournes đã dẫn người đọc du ngoạn và đuổi theo một miền mơ tưởng Giarai, đi qua hàng trăm huyền thoại của họ, tức huyền thoại về cái hiện tại, mà ông nhấn mạnh “không quá xa lạ với thế giới của chúng ta, dẫu có lúc trông chừng như đối nghịch”.

Đến Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương, sau gần 15 năm tập trung nghiên cứu về Pötao và xã hội Giarai, J. Dournes đã giúp người đọc tường minh về Pötao, từ Huyền thoại cho đến Lịch sử, vốn là thách thức lớn đối với những nhà nghiên cứu trước ông. Bằng sự kết hợp phương pháp luận sử học, văn học dân gian và nhân học cấu trúc, J. Dournes đã giải quyết thấu đáo các vấn đề Pötao Giarai, độc giả sẽ phải bóc tách từng lớp của “vòng tròn đồng tâm” (hay “xếp củ hành”) để hiểu rõ chúng, một công việc hấp dẫn nhưng cũng không kém phần thách thức.

Chúng ta sẽ sớm gặp lại J. Dournes ở công trình kinh điển khác, Coordonnées: Structures Jörai familiales et sociales (Tọa độ: Cấu trúc gia đình và xã hội Giarai), sắp được Omega+ xuất bản.

Mời độc giả theo chân J. Dournes, tìm hiểu về Pötao và hệ thống Pötao - thiết chế xã hội (chính trị-văn hóa) độc đáo của người Giarai.

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA:

Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương chỉ là một trong rất nhiều cuốn sách do J. Dournes viết dựa trên những thành quả nghiên cứu của ông ở Việt Nam. Các tác phẩm đầu tiên của Dournes, xuất bản vào những năm 1950’s, phản ánh những mối quan tâm ban đầu của ông đối với người dân Tây Nguyên và công việc của ông với tư cách một nhà truyền giáo Cơ Đốc. Bắt đầu từ nửa sau những năm 1950’s, mối quan tâm của ông đối với những vấn đề tâm linh nhạt hẳn đi: ông hầu như không viết gì về Cơ Đốc giáo và niềm tin tâm linh hằng ngày của những người vùng cao. Các công trình của ông giờ đây được đóng khung về mặt lý thuyết bởi nhân học cấu trúc trường phái Pháp, tập trung vào tìm hiểu cuộc sống xã hội, chính trị và văn hóa của những người ông nghiên cứu. Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương là công trình nghiên cứu của ông về chính trị của người Giarai, cho đến nay vẫn là nghiên cứu sâu duy nhất về sự vận hành của quyền lực giữa những tộc người khác nhau ở khu vực Tây Nguyên.

…

Bản dịch Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương sang tiếng Việt tự nó đã là một thành tựu phi thường, phản ánh mối quan tâm của dịch giả đối với những người dân Tây Nguyên qua nhiều thập kỷ. Lòng đam mê mà Nguyên Ngọc dành cho lĩnh vực này và những cố gắng chuyển ngữ cuốn sách giờ đây đã mở ra cho người Việt Nam nói chung và người Giarai nói riêng một cánh cửa dẫn thẳng tới kho tàng những hiểu biết của Dournes về nền văn minh Giarai.

Andrew Hardy - Lê Hồng Lý

Pötao là gì? Đã có hàng trăm công trình nghiên cứu hoặc trực tiếp, tập trung, hoặc đề cập ở các mức độ khác nhau đến nhân vật độc đáo, “bí hiểm” và dễ gợi tò mò này, của các nhà thám hiểm, các nhà khảo sát, các nhà khoa học, các nhà cai trị, các nhà du hành, thậm chí các nhà tiểu thuyết (nhà văn Pháp Roland Dorgelès đã dành cả một tác phẩm đầy thêu dệt về Vua Lửa)… Có thể nói gần suốt một thế kỷ, từ nhiều góc độ khác nhau, nhiều người đã cố tìm hiểu, cố giải thích Pötao, hệ thống Pötao, thiết chế Pötao trong xã hội Giarai, ý nghĩa của Pötao đối với người Giarai, và trong cả vùng Đông Dương xưa. Và chưa ai cắt nghĩa được tường tận… Cho đến khi tác phẩm Pötao, một lý thuyết về quyền lực ở người Jörai Đông Dương của Jacques Dournes ra đời. Là một nhà Tây Nguyên học hàng đầu, Jacques Dournes đã sống ở Tây Nguyên ròng rã 25 năm, và trong 25 năm ấy đã dành trọn 15 năm tập trung nghiên cứu về người Giarai và Pötao của người Giarai. Cho đến Jacques Dournes thì vấn đề Pötao Giarai mới được giải quyết một cách rốt ráo, sâu sắc, thực sự nghiêm túc, và cơ bản. Tác phẩm của ông trở thành một công trình kinh điển, không chỉ để cắt nghĩa Pötao, cũng không chỉ giúp ta hiểu một cách cơ bản người Giarai và xã hội Giarai, mà còn có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc tìm hiểu Tây Nguyên nói chung, trong tất cả chiều sâu lịch sử-văn hóa của nó, và từ đó hành động đúng trên vùng đất và người này, ở bất cứ lĩnh vực nào, trong bất cứ thời gian và hoàn cảnh nào.

Đúng ra cần hiểu vấn đề Pötao ở rất nhiều cấp độ khác nhau, và cuốn sách của Jacques Dournes đã thật sự đào sâu vào tất cả các cấp độ đó.

Nguyên Ngọc