Cái Bi

Dịch từ bản tiếng Đức Uber Das Tragische, Cái Bi là một tác phẩm thuộc thể loại triết học của Karl Jaspers. Cái Bi cũng là một chủ đề lớn xuyên suốt, khơi gợi suy tư từ trong các chuyện thần thoại, truyền thống tôn giáo, truyền thống văn học nghệ thuật kịch nghệ, thi ca...

Triết học cũng không ngừng suy tư và diễn giải về Cái Bi. Xuyên qua tâm thức bi đát trong mỗi hệ hình, triết học tìm cách giải Cái Bi theo một cách riêng: không khước từ nhãn quan nguyên thủy vè sự bi đát, nhưng cũng không tuyệt đối, cố định hóa nó thành một thứ mặc định phổ quát về sự bi đát của cuộc đời hay quy nạp bản chất đời sống và bi đát.

Một tác phẩm ngắn gọn, súc tích nhưng là chìa khóa quan trọng để hiểu về các hiện tượng thần thoại, tôn giáo, văn hóa và nghệ thuật. Ngoài ra, Karl Jaspers cũng gợi mở một cách triết lý sống, đối diện với thế giới bất định, vẫn còn nhiều bóng dáng của cái ác, khổ đau...

-----

Cái gì thúc đẩy ta "thắp sáng hiện sinh"? Đó chính là những "hoàn cảnh ranh giới" đẩy ta ra khỏi giấc ngủ êm đềm của "giường chiếu hẹp", đặt ta vào chân tường để phải thức tỉnh, lựa chọn và quyết định. Trải nghiệm hoàn cảnh ranh giới và thắp sáng hiện sinh là đồng nghĩa với nhau. Jaspers dành nhiều trang tuyệt đẹp để mô tả, phân tích những hoàn cảnh ranh giới ấy, từ cảm nhận về cái chết - như là "việc tôi thu phục đời mình trong nỗi cô đơn tuyệt đối" - cho tới cảm nhận về tội lỗi, hạnh phúc, khổ đau, bệnh tật, xung đột...

(Bùi Văn Nam Sơn - Karl Jaspers : Thắp sáng hiện sinh)