Các Ty Độc Quyền Thuốc Phiện Và Muối Ở Đông Dương

Các Ty độc quyền thuốc phiện và muối ở Đông Dương là cuốn sách được Jacques Dumarest phát triển từ Luận án Tiến sĩ Luật cùng tên ông đã bảo vệ thành công tại Đại học Lyon năm 1938.

Trong cuốn sách, Dumarest tập trung nói về các Ty độc quyền thời thuộc Pháp qua từng thời kỳ lịch sử. Vậy các Ty độc quyền là gì? Và ảnh hưởng của nó đến nền kinh tế - xã hội Đông Dương bấy giờ như thế nào?

Toàn quyền Paul Doumer là chính người đã khai sinh và kiện toàn tổ chức những Ty độc quyền thuốc phiện, rượu và muối ở Đông Dương vào cuối thế kỷ XIX. Ông ta gọi 3 Ty độc quyền này là ba con vật kiếp trâu ngựa (bêtes de somme), thồ cho gánh nặng ngân sách Đông Dương. Với chính sách tận thu, tạo ra “một cơn mưa đá những loại thuế” đổ vào đầu người dân, Toàn quyền Doumer đã bị dư luận lên án là một tên thực dân đầu sỏ tàn bạo. Nhưng ông ta quả là một nhà tài chính có đầu óc tính toán khôn ngoan khi xếp hạng những loại thuế do Ty độc quyền đặc thu vào loại thuế gián thu để tránh sự bất mãn, phản kháng có thể tạo ra tình trạng rối loạn. Mặt khác, những khoản thu nhập béo bở này được rót thẳng vào tổng ngân sách Đông Dương dùng cho những lợi ích chung của Liên bang, mà không hề chia phần cho những ngân sách địa phương của của các xứ.

Như vậy, mặc dù làm mếch lòng các vị Thống đốc, Thống sứ và Khâm sứ, nhưng Paul Doumer lại là vị cứu tinh, cứu thoát tình hình tài chính Đông Dương lúc đó khỏi nguy cơ sụp đổ. Với số tiền khổng lồ đó, Doumer đã đầu tư vào sự phát triển kinh tế Đông Dương, đặc biệt thiết lập một cơ sở hạ tầng quy mô về giao thông vận tải như các tuyến đường sắt, đường bộ, cầu cống…Tác hại và mối lợi lớn từ các Ty độc quyền hai mặt hàng đặc biệt muối và thuốc phiện là bằng chứng hiển hiện “nền thực dân nước đôi” của người Pháp tại Đông Dương.