Review sách “Nhật Ký Đặng Thùy Trâm”: Hồi ức về một nữ anh hùng, một biểu tượng cảm hứng bất diệt

Giữa khói lửa chiến tranh chống Mỹ, trong những ngày tháng đau thương nhưng đầy quả cảm, một cuốn nhật ký nhỏ đã vượt qua mọi giới hạn của thời gian để trở thành biểu tượng bất diệt của lòng yêu nước, lý tưởng cách mạng và tình người. “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” không chỉ ghi lại những trải nghiệm của một nữ bác sĩ trẻ trên tuyến đầu, mà còn là tiếng nói chân thực, sâu lắng của cả một thế hệ đã gửi trọn tuổi xuân cho nền độc lập dân tộc. Với giọng văn mộc mạc, cảm xúc và đầy nội lực, cuốn sách không chỉ làm lay động trái tim người Việt mà còn khiến thế giới xúc động, để lại dấu ấn như một di sản tinh thần về khát vọng sống, về sự hy sinh lặng thầm, và về những giấc mơ vẫn còn dang dở giữa chiến tranh.

Giới thiệu tác giả Đặng Thùy Trâm 

Đặng Thùy Trâm sinh ngày 26 tháng 11 năm 1942 tại Hà Nội, trong một gia đình trí thức có truyền thống yêu nước. Mẹ bà, bà Doãn Ngọc Trâm, là giảng viên Đại học Dược Hà Nội, còn cha là bác sĩ phẫu thuật Đặng Ngọc Khuê. Lớn lên trong vòng tay của tri thức và lòng nhân ái, Thùy Trâm sớm bộc lộ phẩm chất thông minh, giàu lòng trắc ẩn và ý thức trách nhiệm với cộng đồng. Sau khi tốt nghiệp Đại học Y khoa Hà Nội năm 1966, cô đã xung phong vào chiến trường miền Nam, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ đang vào giai đoạn khốc liệt nhất.

Tại vùng chiến sự Đức Phổ, Quảng Ngãi, Đặng Thùy Trâm làm bác sĩ phụ trách bệnh viện dân y Phổ Văn. Giữa khói lửa chiến tranh, bà không chỉ tận tụy chăm sóc các chiến sĩ mà còn hết lòng chữa trị cho người dân trong điều kiện vô cùng thiếu thốn, hiểm nguy. Từ năm 1967 cho đến khi hy sinh vào ngày 22 tháng 6 năm 1970, Thùy Trâm đã ghi lại những tâm tư, khát vọng và trăn trở của mình trong hai cuốn nhật ký – những trang viết chân thực, lay động được viết giữa tiếng bom đạn và sự sống cận kề cái chết. Cuốn “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”, sau này được gia đình biên soạn và phát hành lần đầu năm 2005, đã trở thành một hiện tượng đặc biệt trong lòng công chúng.

Đặng Thùy Trâm hy sinh ở tuổi 27, trong một cuộc càn quét của quân đội Mỹ. Nhật ký của bà được sĩ quan tình báo Mỹ Frederic Whitehurst cất giữ cẩn thận suốt hơn ba thập kỷ, trước khi trao lại cho gia đình bà. Tác phẩm không chỉ là lời kể cảm động về một cuộc đời ngắn ngủi nhưng đầy ý nghĩa, mà còn là biểu tượng bất diệt cho lý tưởng sống, cho lòng quả cảm và tinh thần hy sinh cao đẹp của thế hệ thanh niên Việt Nam trong chiến tranh.

Nội dung “Nhật Ký Đặng Thùy Trâm”

“Nhật Ký Đặng Thùy Trâm” là tập hợp những trang viết chân thành và xúc động của bác sĩ Đặng Thùy Trâm, ghi lại trong khoảng thời gian từ năm 1967 cho đến trước ngày bà hy sinh vào năm 1970. Cuốn sách dày khoảng 300 trang (tùy phiên bản) do Nhà xuất bản Hội Nhà văn phát hành lần đầu năm 2005. Ngay khi ra mắt, tác phẩm đã tạo nên một làn sóng lay động mạnh mẽ trong lòng người đọc, trở thành hiện tượng xuất bản với hàng triệu bản được bán ra, và được dịch sang hơn 20 ngôn ngữ, trong đó có tiếng Anh với tựa đề Last Night I Dreamed of Peace.

Không tuân theo cấu trúc văn học truyền thống, cuốn sách là những ghi chép cá nhân, đôi khi vụn vặt, nhưng chính sự chân thực, giản dị và đầy xúc cảm đó lại làm nên sức mạnh đặc biệt. Mở đầu là những dòng nhật ký tại chiến trường Quảng Ngãi – nơi bác sĩ Thùy Trâm sống và làm việc trong điều kiện vô cùng khắc nghiệt: thiếu thốn thuốc men, bom đạn dày đặc, sự sống và cái chết chỉ cách nhau trong gang tấc. Những trang viết của bà kể lại từng ca mổ trong ánh đèn dầu, những đêm trắng chăm sóc thương binh, những bữa cơm đạm bạc với dân làng. Đan xen trong đó là nỗi nhớ nhà, tình yêu kín đáo dành cho người lính tên M., và niềm tin sắt son với lý tưởng cách mạng.

Tác phẩm không chỉ là tiếng nói về chiến tranh, mà còn là chân dung nội tâm của một cô gái trẻ đầy mộng mơ và nhân ái, giữa chiến trường ác liệt. Có những lúc bà mong được trở lại Hà Nội, được gặp mẹ, được sống trong một đất nước thanh bình, nhưng cũng có khi, bà viết trong sự quyết liệt: “Dù phải chết, tôi vẫn muốn chết trên chiến trường, để máu mình hòa vào đất mẹ.” Những dòng cuối cùng trong nhật ký là lời khẳng định đầy xúc động về niềm tin vào lý tưởng, vào thắng lợi cuối cùng của dân tộc.

Điều đặc biệt là chính cuốn nhật ký cũng có một hành trình kỳ lạ. Sau khi Thùy Trâm hy sinh, quyển sổ của bà rơi vào tay quân đội Mỹ. Frederic Whitehurst, một sĩ quan tình báo Mỹ, đã trái lệnh cấp trên để giữ lại cuốn nhật ký, bởi ông tin rằng những dòng chữ ấy chứa đựng “một linh hồn”. Hơn ba thập kỷ sau, nhờ lòng nhân hậu và sự nỗ lực kết nối của nhiều người, cuốn nhật ký trở về với gia đình bà. Nó không chỉ là di sản cá nhân, mà còn trở thành biểu tượng của lòng nhân ái, của sự thấu cảm, và là nhịp cầu nối hai dân tộc từng ở hai bên chiến tuyến.

Chân dung người bác sĩ trong chiến tranh

“Nhật Ký Đặng Thùy Trâm” tái hiện chân thực hình ảnh một nữ bác sĩ trẻ giữa chiến trường ác liệt, nơi sự sống và cái chết chỉ cách nhau gang tấc. Mới ngoài 20 tuổi, nhưng Thùy Trâm đã mang trong mình một tinh thần trách nhiệm đáng khâm phục và trái tim đầy nhân ái. Không chỉ tận tụy cứu chữa thương binh, bà còn chăm sóc người dân như ruột thịt, sẵn sàng san sẻ từng miếng cơm, viên thuốc giữa lúc thiếu thốn trăm bề. Những dòng viết như “Tôi đã khóc khi thấy đứa bé chết trong vòng tay mình” là tiếng lòng nghẹn ngào, phản ánh trái tim nhạy cảm và lòng trắc ẩn sâu sắc của người bác sĩ trẻ.

Trong khói lửa chiến tranh, lòng nhân ái và đạo đức nghề nghiệp nơi Thùy Trâm chính là ánh sáng lặng thầm nhưng rực rỡ. Dẫu gian khó bủa vây, bà vẫn lựa chọn sống vì người khác, trao gửi hy vọng, và đem đến sự an ủi cho những phận người đang oằn mình trong khổ đau.

Nội tâm của một cô gái trẻ nơi chiến trường

Dẫu là một bác sĩ cách mạng kiên cường, Đặng Thùy Trâm vẫn là một cô gái trẻ với những giấc mơ dang dở, những phút yếu lòng và khát khao được yêu thương. “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” không chỉ ghi lại những khoảnh khắc chiến đấu cam go, mà còn là nơi bà gửi gắm nỗi nhớ mẹ, nỗi cô đơn giữa rừng sâu, và tình yêu dịu dàng nhưng day dứt dành cho người lính tên M. Bà từng viết: “M., anh có biết em yêu anh đến mức nào không? Nhưng em không thể để tình yêu làm lung lay lý tưởng.” Một câu chữ đơn sơ, mà chất chứa cả một cuộc đấu tranh nội tâm giữa trái tim và sứ mệnh lớn lao với Tổ quốc.

Chiến tranh không chỉ lấy đi sinh mạng, mà còn cướp mất những giấc mộng tuổi trẻ. Thế nhưng chính giữa khốc liệt và chia ly, con người lại có thể tìm thấy ý nghĩa của sự sống – trong tình yêu, lòng trung thành và niềm tin bền bỉ vào một ngày mai hòa bình.

Lý tưởng cách mạng và lòng yêu nước

Xuyên suốt những trang nhật ký, Đặng Thùy Trâm luôn thể hiện một lòng trung thành son sắt với Đảng, với Tổ quốc và lý tưởng cách mạng. Dẫu sống giữa bom đạn, cái chết cận kề, bà vẫn tin tưởng vào một ngày mai hòa bình: “Tôi tin rằng ngày hòa bình sẽ đến, dù tôi có thể không còn sống để thấy.” Lời viết giản dị ấy đã trở thành tiếng nói chung của cả một thế hệ thanh niên Việt Nam – những người dám sống và dám hy sinh vì độc lập dân tộc.

Lý tưởng cao đẹp và niềm tin vững bền là ánh sáng dẫn đường trong những tháng năm u tối. “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” không chỉ là lời kể của một người đã sống trọn vẹn cho lý tưởng, mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc về giá trị thiêng liêng của tự do, và trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong việc gìn giữ nền hòa bình được đánh đổi bằng máu và nước mắt.

Sức mạnh của sự chân thành và nhân ái

Một trong những điều làm nên sức hút đặc biệt của “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” chính là sự chân thành thấm đẫm trong từng con chữ. Thùy Trâm không viết để người khác đọc, mà để đối thoại với chính mình, để giãi bày những nỗi niềm sâu kín giữa chiến trường đầy bom đạn. Chính vì thế, cuốn nhật ký mang một sức mạnh cảm xúc chân thực, lặng lẽ nhưng lay động lòng người.

Không chỉ nội dung, hành trình lưu lạc kỳ lạ của cuốn nhật ký – từ tay một người lính Mỹ đến khi trở về với gia đình – cũng là minh chứng cho sức mạnh của lòng trắc ẩn. Frederic Whitehurst, người lính từng đứng ở bên kia chiến tuyến, đã nhìn thấy “một linh hồn” trong những trang viết, và bằng lòng nhân hậu, ông đã vượt qua mọi định kiến chiến tranh để gìn giữ nó như một báu vật.

Cuốn nhật ký là một minh chứng sống động rằng, sự chân thành và lòng nhân ái có thể phá tan mọi rào cản – từ ngôn ngữ, màu da đến hận thù. Ngay cả trong chiến tranh, con người vẫn có thể chọn cách sống tử tế và hướng về hòa bình.

Di sản vượt thời gian và tiếng nói của một thế hệ

“Nhật Ký Đặng Thùy Trâm” không chỉ là những trang viết của một cá nhân, mà còn là tấm gương soi chiếu cả một thế hệ thanh niên Việt Nam trong kháng chiến. Qua từng dòng chữ, người đọc cảm nhận rõ hơi thở của thời đại, những nhọc nhằn, mất mát, nhưng cũng đầy lý tưởng và khát vọng sống. Cuốn nhật ký đã vượt ra khỏi khuôn khổ của một tác phẩm cá nhân để trở thành tài liệu lịch sử quý giá – một chứng nhân sống động của chiến tranh và lòng yêu nước.

Việc tác phẩm được giảng dạy trong nhiều trường học, được dịch ra hơn 20 ngôn ngữ và đón nhận rộng rãi trên thế giới cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của nó. Đó không chỉ là sự ghi nhận về mặt văn học, mà còn là sự đồng cảm giữa những con người ở hai đầu chiến tuyến – một biểu tượng cho tinh thần nhân văn, vượt thời gian và biên giới.

Từ câu chuyện của Thùy Trâm, ta học được rằng những trải nghiệm cá nhân – nếu được kể lại bằng trái tim chân thật – hoàn toàn có thể chạm đến tâm hồn của hàng triệu người. Cuốn nhật ký ấy là lời nhắc nhở thế hệ hôm nay: hãy biết trân trọng lịch sử, lắng nghe những tiếng nói từ quá khứ, và sống sao cho xứng đáng với những gì cha ông đã gìn giữ bằng cả máu và nước mắt.

Vì sao nên đọc cuốn sách này?