Cá Tháng Tư là ngày gì? Vì sao mọi người lại nói dối vào ngày Cá Tháng Tư? 

Ngày 1 tháng 4 hàng năm được biết đến rộng rãi với cái tên “Ngày Cá Tháng Tư” (April Fools’ Day), một dịp đặc biệt mà ở nhiều nơi trên thế giới, mọi người thoải mái trêu đùa, nói dối, và chơi khăm nhau mà không sợ bị trách móc. Đây không phải là một ngày lễ chính thức với nghi thức cố định như Giáng sinh hay Tết Nguyên Đán, mà là một truyền thống vui nhộn, mang tính phổ quát, lan tỏa qua nhiều nền văn hóa. Nhưng Cá Tháng Tư thực sự là gì? Tại sao nó lại gắn liền với những lời nói dối? Cùng Fahasa tìm hiểu trong bài viết dưới đây. 

Cá Tháng Tư là ngày gì?

Ngày Cá Tháng Tư, hay April Fools’ Day, là một ngày kỷ niệm không chính thức diễn ra vào ngày 1 tháng 4 theo lịch dương. Đây là dịp mà mọi người – từ bạn bè, gia đình, đồng nghiệp, đến các tổ chức truyền thông – thường bày ra những trò đùa, lời nói dối hài hước, hoặc những câu chuyện hoang đường để “lừa” người khác. Mục tiêu không phải là gây hại hay xúc phạm, mà là tạo ra tiếng cười và những khoảnh khắc vui vẻ. Người bị lừa thường được gọi là “con cá tháng Tư” (April Fool), và nếu họ phát hiện ra trò đùa sau 12 giờ trưa, trò đùa được coi là “hết hiệu lực” theo phong tục ở một số nước.

Ngày này phổ biến nhất ở các nước phương Tây như Anh, Mỹ, Pháp, Canada, và Úc, nhưng cũng đã lan tỏa sang nhiều quốc gia khác, bao gồm cả Việt Nam, nhờ sự giao thoa văn hóa và ảnh hưởng của mạng xã hội. Ở Việt Nam, dù không phải là ngày lễ truyền thống, Cá Tháng Tư ngày càng được giới trẻ biết đến và hưởng ứng qua những trò đùa trên mạng hoặc trong đời sống hàng ngày.

Nguồn gốc lịch sử của Ngày Cá Tháng Tư

Dù là một ngày nổi tiếng, nguồn gốc chính xác của Ngày Cá Tháng Tư vẫn là chủ đề tranh cãi giữa các nhà sử học, với nhiều giả thuyết thú vị được đưa ra:

1. Giả thuyết từ Pháp thế kỷ 16

Một trong những lời giải thích phổ biến nhất liên quan đến sự thay đổi lịch ở Pháp vào năm 1582. Trước đó, châu Âu sử dụng lịch Julian, trong đó năm mới bắt đầu vào khoảng cuối tháng 3 hoặc đầu tháng 4, thường gắn với ngày xuân phân. Tuy nhiên, khi Giáo hoàng Gregory XIII ban hành lịch Gregorian (lịch dương mà chúng ta dùng ngày nay), ngày đầu năm mới được chuyển sang 1 tháng 1. Một số người không chấp nhận thay đổi này hoặc không biết về nó, vẫn tiếp tục ăn mừng năm mới vào cuối tháng 3 hoặc đầu tháng 4. Những người khác bắt đầu trêu chọc họ bằng cách gửi lời mời giả đến các bữa tiệc không có thật, gọi họ là “những kẻ ngốc tháng Tư” (April Fools). Từ đó, ngày 1 tháng 4 trở thành dịp để trêu đùa.

2. Liên kết với lễ hội cổ đại

Một giả thuyết khác cho rằng Ngày Cá Tháng Tư bắt nguồn từ các lễ hội cổ xưa, như lễ Hilaria của người La Mã (diễn ra vào cuối tháng 3 để tôn vinh thần Attis) hoặc lễ Vernal Equinox (xuân phân) ở nhiều nền văn hóa, vốn gắn với sự vui vẻ và những trò chơi khăm. Những ngày này thường mang không khí phóng khoáng, nơi ranh giới giữa thật và giả bị xóa nhòa.

3. Biểu tượng “con cá” trong văn hóa Pháp:

Ở Pháp, ngày này được gọi là “Poisson d’Avril” (Cá Tháng Tư), và trẻ em thường dán hình con cá giấy lên lưng bạn bè như một trò đùa. Một số ý kiến cho rằng hình ảnh con cá liên quan đến mùa xuân – thời điểm cá dễ bị bắt – hoặc dấu hiệu hoàng đạo Song Ngư (Pisces), kết thúc vào khoảng cuối tháng 3, đầu tháng 4.

Dù nguồn gốc cụ thể là gì, Ngày Cá Tháng Tư rõ ràng đã tiến hóa từ một sự kiện lịch sử hoặc văn hóa thành một truyền thống toàn cầu, nơi nói dối trở thành một phần không thể thiếu.

Vì sao mọi người lại nói dối vào ngày Cá Tháng Tư?

• Tạo niềm vui và giảm căng thẳng: Nói dối vào ngày này thường mang tính chất vui vẻ, không ác ý. Trong một thế giới đầy áp lực, Ngày Cá Tháng Tư là cơ hội để mọi người thư giãn, cười đùa và tạm quên đi những lo toan thường nhật. Những lời nói dối như “Tôi vừa trúng số 1 tỷ!” hay “Trường học đóng cửa hôm nay!” có thể khiến người nghe bất ngờ, nhưng sau đó là tiếng cười sảng khoái khi sự thật được hé lộ.
• Thử thách sự nghi ngờ và tư duy: Các trò đùa ngày Cá Tháng Tư thường yêu cầu người nghe phải cảnh giác và suy nghĩ. Nó như một trò chơi trí tuệ, nơi người bị lừa phải tự trách mình vì quá tin tưởng, còn người lừa cảm thấy thỏa mãn với sự thông minh của mình. Điều này phản ánh bản chất nghịch ngợm nhưng vô hại của ngày lễ.
• Phong tục truyền thống được duy trì: Việc nói dối đã trở thành một phần không thể tách rời của Ngày Cá Tháng Tư qua hàng thế kỷ. Từ những lời nói dối đơn giản trong gia đình đến các trò đùa công phu trên báo chí (như BBC từng đưa tin giả về “cây mì Ý” vào năm 1957), truyền thống này được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, trở thành một nghi thức văn hóa.
• Khẳng định sự tự do trong giới hạn: Nói dối vào ngày 1 tháng 4 được xã hội chấp nhận như một ngoại lệ hiếm hoi, nơi mọi người có thể phá vỡ quy tắc đạo đức thông thường (nói thật) mà không bị phán xét. Tuy nhiên, giới hạn là trò đùa phải vô hại và không gây tổn thương lâu dài.

Phong tục Ngày Cá Tháng Tư

Ngày Cá Tháng Tư được tổ chức khác nhau tùy theo văn hóa và sáng tạo của mỗi cá nhân, tổ chức. Dưới đây là một số phong tục tiêu biểu:

• Ở phương Tây: Trẻ em và người lớn thường chơi khăm nhau bằng những lời nói dối đơn giản hoặc trò đùa vật lý như đặt gối phát tiếng trên ghế. Các tờ báo và đài truyền hình lớn cũng tham gia với những tin tức giả mạo hài hước. Ví dụ, năm 1998, Burger King tại Mỹ từng quảng cáo “Whopper tay trái” dành riêng cho người thuận tay trái, khiến hàng ngàn người tin thật và đến cửa hàng yêu cầu món này.
• Ở Pháp: Trẻ em dán hình con cá giấy lên lưng bạn bè và hô “Poisson d’Avril!” khi bị phát hiện. Đây là một trong những biểu tượng đặc trưng nhất của ngày này.
• Trên mạng xã hội hiện đại: Với sự phát triển của internet, Ngày Cá Tháng Tư đã chuyển sang không gian số. Các công ty công nghệ như Google thường tung ra sản phẩm giả (như “Google Nose” – công cụ tìm kiếm mùi hương vào năm 2013), trong khi người dùng mạng xã hội đăng tải những status hài hước để lừa bạn bè.
• Tại Việt Nam: Dù không phải truyền thống lâu đời, giới trẻ Việt Nam ngày càng hưởng ứng bằng cách đăng tin nhắn, bài viết hoặc video “lừa đảo” vui vẻ, như “Tao vừa được crush tỏ tình!” hay “Trường cho nghỉ thêm một tuần!”.

Lời kết 

Ngày Cá Tháng Tư là một truyền thống độc đáo, nơi nói dối không phải để lừa gạt mà để mang lại niềm vui và sự bất ngờ. Từ nguồn gốc lịch sử mơ hồ đến sự lan tỏa toàn cầu, ngày 1 tháng 4 đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa hiện đại, phản ánh bản chất nghịch ngợm và yêu đời của con người. Dù bạn chọn tham gia bằng cách bày trò đùa hay chỉ đơn giản là mỉm cười trước sự sáng tạo của người khác, Ngày Cá Tháng Tư là lời nhắc nhở rằng cuộc sống luôn cần những khoảnh khắc nhẹ nhàng để cân bằng.

Ghé blog Fahasa để xem thêm nhiều nội dung hấp dẫn khác!