Hé lộ lý do vì sao Bác Hồ lên tàu Amiral Latouche Tréville ra đi tìm đường cứu nước

Ngày 5 tháng 6 năm 1911, tại bến cảng Nhà Rồng, Sài Gòn, một thanh niên 21 tuổi mang tên Nguyễn Tất Thành, với bí danh Văn Ba, đã bước lên con tàu Amiral Latouche Tréville, khởi đầu hành trình 30 năm tìm đường cứu nước. Hành động này không chỉ là một bước ngoặt trong cuộc đời của Bác mà còn là cột mốc lịch sử trọng đại, mở ra con đường giải phóng dân tộc Việt Nam khỏi ách thống trị của thực dân. Vậy tại sao Nguyễn Tất Thành lại chọn con tàu Amiral Latouche Tréville? Điều gì đặc biệt ở con tàu này, và tại sao Bác không chọn các phương tiện hay cách thức khác để ra đi? Hãy cùng Fahasa khám phá nhé.

Bối cảnh lịch sử: Nỗi đau đất nước và khát vọng giải phóng dân tộc

Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Việt Nam chìm trong bóng tối của chế độ thuộc địa. Thực dân Pháp, sau khi hoàn tất quá trình xâm lược vào năm 1885, đã thiết lập một hệ thống cai trị tàn bạo, bóc lột tài nguyên và đàn áp nhân dân Việt Nam. Người dân lao động chịu cảnh sưu cao thuế nặng, bị tước đoạt quyền tự do và sống trong cảnh lầm than. Các cuộc khởi nghĩa yêu nước như phong trào Cần Vương, cuộc khởi nghĩa Yên Thế của Hoàng Hoa Thám hay Đông Du của Phan Bội Châu liên tiếp nổ ra, nhưng đều thất bại do thiếu đường lối đúng đắn và sự chuẩn bị kỹ lưỡng.

Nguyễn Tất Thành, sinh năm 1890 tại Nghệ An trong một gia đình nhà nho yêu nước, từ nhỏ đã chứng kiến cảnh nước mất nhà tan. Cha của Bác, cụ Nguyễn Sinh Sắc, là một nhà nho tiến bộ, luôn khơi dậy tinh thần yêu nước trong lòng các con. Những câu chuyện về các cuộc khởi nghĩa, nỗi thống khổ của dân chúng và sự bất lực của các phong trào yêu nước thời bấy giờ đã khắc sâu vào tâm trí chàng thanh niên trẻ. Năm 1908, Nguyễn Tất Thành tham gia phong trào chống sưu thuế ở Huế, chứng kiến sự đàn áp dã man của thực dân Pháp đối với người dân. Những trải nghiệm này càng củng cố quyết tâm tìm một con đường mới để cứu nước, cứu dân.

Trong bối cảnh đó, Nguyễn Tất Thành nhận ra rằng các phong trào yêu nước trước đây, dù anh dũng, đều thiếu một đường lối cách mạng khoa học. Bác tự đặt câu hỏi: Làm thế nào để giải phóng dân tộc? Con đường nào sẽ đưa Việt Nam thoát khỏi ách nô lệ? Khác với các bậc tiền bối như Phan Bội Châu, người hướng sang Nhật Bản để cầu viện, Nguyễn Tất Thành chọn một hướng đi táo bạo: sang chính quốc của thực dân – nước Pháp – để tìm hiểu bí quyết của sự phát triển và khám phá con đường giải phóng dân tộc. Quyết định này không chỉ thể hiện tầm nhìn vượt thời đại mà còn cho thấy sự nhạy bén và tư duy độc lập của Bác.

Khát vọng học hỏi và ý chí vượt khó

Nguyễn Tất Thành từ nhỏ đã nổi bật với trí tuệ sắc sảo và tinh thần ham học hỏi. Dù lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn, Bác Hồ luôn khao khát tiếp cận tri thức và hiểu biết về thế giới. Năm 1907, Bác rời quê nhà Nghệ An vào Huế để học tại trường Quốc học, nơi Bác tiếp xúc với những tư tưởng tiến bộ từ phương Tây, đặc biệt là các khái niệm Tự do, Bình đẳng, Bác ái từ Cách mạng Pháp. Những ý tưởng này đã gieo mầm cho khát vọng tìm hiểu sâu hơn về nền văn minh phương Tây và cách họ xây dựng xã hội.

Sau khi rời Huế, Nguyễn Tất Thành đến Phan Thiết làm giáo viên tại trường Dục Thanh – một ngôi trường do các sĩ phu yêu nước lập ra. Tại đây, Bác tiếp tục nuôi dưỡng ý chí ra đi tìm đường cứu nước. Năm 1911, Bác Hồ quyết định vào Sài Gòn – trung tâm kinh tế và giao thương lớn nhất Nam Kỳ lúc bấy giờ. Sài Gòn, với vị trí là cửa ngõ giao lưu với thế giới, là nơi lý tưởng để Bác tìm cơ hội xuất ngoại. Tại đây, Bác thường xuyên đến bến cảng Nhà Rồng, quan sát những con tàu ra vào và tìm hiểu về các tuyến đường biển quốc tế.

Ngày 2 tháng 6 năm 1911, khi tàu Amiral Latouche Tréville cập cảng Sài Gòn, Nguyễn Tất Thành đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội. Với sự tự tin và quyết tâm, Bác Hồ đến gặp thuyền trưởng Louis Édouard Maisen, xin làm việc trên tàu. Khi được hỏi có thể làm gì, Bác trả lời dứt khoát: “Tôi có thể làm bất cứ công việc gì.” Với tinh thần ấy, Bác được nhận vào làm phụ bếp với mức lương 45 Franc Pháp mỗi tháng, mang tên mới là Văn Ba để giữ kín tung tích. Quyết định này không chỉ là một bước đi thực dụng để có cơ hội ra nước ngoài, mà còn thể hiện ý chí sắt đá và sự sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách của Bác.

Công việc phụ bếp trên tàu Amiral Latouche Tréville không hề dễ dàng. Nguyễn Tất Thành phải làm việc từ sáng sớm đến tối khuya, từ lau chùi, quét dọn, xúc than đến phục vụ hành khách và hỗ trợ trong bếp. Tuy nhiên, Bác chấp nhận mọi khó khăn với tâm thế lạc quan, xem đó là cơ hội hiếm có để đặt chân ra thế giới và học hỏi. Tinh thần vượt khó và khát vọng học hỏi chính là động lực cá nhân lớn nhất thúc đẩy Bác bước lên con tàu định mệnh ấy.

Vì sao Bác chọn con tàu Amiral Latouche Tréville?

Con tàu Amiral Latouche Tréville không phải là một phương tiện ngẫu nhiên mà Nguyễn Tất Thành chọn để bắt đầu hành trình. Thuộc hãng vận tải Chargeurs Réunis (thường gọi là Hãng Năm Sao do biểu tượng 5 ngôi sao trên ống khói), con tàu này có những đặc điểm đặc biệt khiến nó trở thành lựa chọn lý tưởng cho mục tiêu của Bác:

Quy mô và tuyến đường quốc tế

Amiral Latouche Tréville là một thương thuyền lớn, được đóng tại xưởng Chantiers de La Loire, Saint Nazaire, Pháp, và hạ thủy vào năm 1904. Với trọng tải 5.572 tấn, chiều dài 118,7m, và vận hành bằng động cơ hơi nước với tốc độ 13 hải lý/giờ, đây là một trong những con tàu hiện đại nhất của hãng Chargeurs Réunis. Tàu chuyên chở hàng hóa và hành khách trên tuyến đường biển quốc tế, kết nối Đông Dương với châu Âu qua các cảng lớn như Singapore, Colombo (Sri Lanka), Aden (Yemen), Suez (Ai Cập), và cuối cùng là Marseille (Pháp). Tuyến đường này mang lại cơ hội duy nhất cho Nguyễn Tất Thành để tiếp cận trực tiếp nước Pháp – trung tâm của thực dân – và quan sát các thuộc địa khác trên hành trình.

Cơ hội việc làm và bảo mật danh tính

Không giống các phương tiện khác như tàu chở khách thông thường, Amiral Latouche Tréville là một thương thuyền cần nhiều nhân công cho các công việc nặng nhọc như phụ bếp, xúc than, hoặc lau dọn. Điều này tạo cơ hội cho Nguyễn Tất Thành, một thanh niên không có điều kiện tài chính, xin làm việc để đổi lấy cơ hội đi biển. Hơn nữa, làm việc dưới bí danh Văn Ba giúp Bác giữ kín thân phận, tránh sự theo dõi của mật thám Pháp – một yếu tố cực kỳ quan trọng khi Bác đã từng tham gia các hoạt động yêu nước tại Huế và Phan Thiết.

Tính biểu tượng và tính thực tiễn

Con tàu Amiral Latouche Tréville thuộc sở hữu của một hãng vận tải Pháp, mang tên một đô đốc hải quân Pháp (Pierre-Alexis de Latouche-Tréville). Việc lên một con tàu của chính thực dân Pháp để sang Pháp là một quyết định mang tính biểu tượng, thể hiện tinh thần “đi vào hang ổ kẻ thù” của Nguyễn Tất Thành. Đồng thời, từ góc độ thực tiễn, đây là phương tiện khả thi nhất để Bác rời Việt Nam mà không cần chi phí lớn hay giấy tờ phức tạp, điều mà một thanh niên yêu nước như Bác khó có thể đáp ứng vào thời điểm đó.

Vì sao Bác Hồ không chọn phương tiện hay cách thức khác?

Trong bối cảnh Việt Nam năm 1911, các lựa chọn để ra nước ngoài rất hạn chế, đặc biệt với một người không có nguồn lực tài chính như Nguyễn Tất Thành.

• Tàu chở khách thông thường: Các tàu chở khách sang châu Âu hoặc các nước khác thường yêu cầu vé tàu đắt đỏ, điều mà Nguyễn Tất Thành không thể chi trả. Ngoài ra, hành khách trên các tàu này thường phải xuất trình giấy tờ tùy thân, trong khi Bác cần giữ bí mật về danh tính để tránh sự giám sát của thực dân Pháp.

• Đi bộ hoặc các phương tiện trên bộ sang các nước láng giềng: Một số nhà yêu nước thời bấy giờ, như Phan Bội Châu, đã chọn sang Nhật Bản hoặc Trung Quốc qua các tuyến đường bộ hoặc tàu nhỏ. Tuy nhiên, các tuyến này thường nguy hiểm, tốn thời gian, và không dẫn thẳng đến châu Âu – nơi Nguyễn Tất Thành muốn đến để hiểu rõ nền văn minh phương Tây. Hơn nữa, Nhật Bản lúc đó đã ký hiệp ước với Pháp, trục xuất các nhà yêu nước Việt Nam, khiến con đường Đông Du không còn khả thi.

• Cầu viện hoặc đi nhờ các tổ chức khác: Một số phong trào yêu nước trước đó dựa vào sự hỗ trợ của các nước như Nhật Bản hoặc Trung Quốc, nhưng Nguyễn Tất Thành không muốn đi theo con đường cầu viện. Bác Hồ tin rằng chỉ có hiểu rõ kẻ thù và học hỏi từ các phong trào cách mạng quốc tế mới mang lại giải pháp lâu dài cho Việt Nam.

• Ở lại Việt Nam tổ chức phong trào: Dù yêu nước, Nguyễn Tất Thành nhận ra rằng các phong trào trong nước lúc bấy giờ thiếu đường lối rõ ràng và thường bị thực dân đàn áp nhanh chóng. Bác Hồ cần ra nước ngoài để tìm một con đường cách mạng khoa học, thay vì lặp lại những thất bại của các cuộc khởi nghĩa trước.

Vì vậy, con tàu Amiral Latouche Tréville không chỉ là phương tiện duy nhất khả thi về mặt thực tiễn, mà còn phù hợp với tầm nhìn chiến lược của Nguyễn Tất Thành: đến thẳng nước Pháp để học hỏi và chuẩn bị cho cuộc cách mạng lâu dài.

Tầm nhìn chiến lược: Hiểu kẻ thù để tìm con đường cứu nước

Một trong những lý do quan trọng nhất khiến Nguyễn Tất Thành chọn lên tàu Amiral Latouche Tréville là tầm nhìn chiến lược của Bác: muốn đánh bại kẻ thù, phải hiểu rõ kẻ thù. Thay vì đi theo con đường của các phong trào Đông Du (sang Nhật) hay cầu viện các nước châu Á khác, Bác quyết định đến Pháp – trung tâm của thực dân, nơi đang cai trị Việt Nam. Bác Hồ từng chia sẻ: “Tôi muốn tìm hiểu nền văn minh Pháp và xem cách các nước khác làm ăn, từ đó trở về giúp đồng bào.”

Hành trình trên tàu Amiral Latouche Tréville không chỉ là một chuyến đi vật lý, mà còn là khởi đầu cho một cuộc khám phá tri thức và tư tưởng. Từ Sài Gòn, con tàu đi qua Singapore, Sri Lanka, Ai Cập, Địa Trung Hải và cập cảng Marseille, Pháp vào ngày 6 tháng 7 năm 1911. Trong suốt 40 ngày trên biển, Nguyễn Tất Thành đã có cơ hội tiếp xúc với nhiều nền văn hóa, quan sát cách tổ chức xã hội ở các thuộc địa và chính quốc. Những trải nghiệm này giúp Bác nhận ra rằng, nguồn gốc của mọi đau khổ không chỉ nằm ở thực dân Pháp, mà còn ở bản chất của chủ nghĩa đế quốc và sự bất công trong xã hội.

Sau khi đến Pháp, Nguyễn Tất Thành tiếp tục hành trình qua 3 đại dương, 4 châu lục và gần 30 quốc gia. Bác Hồ làm nhiều công việc khác nhau, từ phụ bếp, thợ làm vườn đến nhân viên khách sạn, để có điều kiện học hỏi và tiếp cận các phong trào cách mạng trên thế giới. Đỉnh cao của hành trình này là khi Bác tìm thấy ánh sáng của chủ nghĩa Mác-Lênin vào năm 1920, xác định con đường cách mạng vô sản là hướng đi đúng đắn để giải phóng dân tộc Việt Nam. Từ đây, Bác chuyển hóa từ một người yêu nước thành một nhà cách mạng cộng sản, đặt nền móng cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam vào năm 1930.

Ý nghĩa của con tàu Amiral Latouche Tréville trong hành trình lịch sử

Con tàu Amiral Latouche Tréville không chỉ là phương tiện đưa Nguyễn Tất Thành ra đi, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Là một con tàu của thực dân Pháp, nó đại diện cho hệ thống mà Nguyễn Tất Thành muốn nghiên cứu và cuối cùng lật đổ. Hành trình trên tàu không chỉ là một chuyến đi, mà còn là khởi đầu của một cuộc cách mạng tư tưởng, đưa Bác từ một thanh niên yêu nước trở thành lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Chính vì thế, Amiral Latouche Tréville được nhiều nhà nghiên cứu gọi là “con tàu huyền thoại”, gắn liền với “số phận lịch sử” của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ngày nay, hình ảnh con tàu Amiral Latouche Tréville vẫn sống mãi trong tâm thức người Việt. Bảo tàng Hồ Chí Minh chi nhánh TP.HCM đã phục dựng con tàu theo tỷ lệ 1:1, tái hiện căn bếp nơi Nguyễn Tất Thành từng làm việc, cùng không gian trưng bày tư liệu về hành trình 30 năm của Bác. Dự án này không chỉ nhằm bảo tồn di sản lịch sử, mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc và truyền cảm hứng cho các thế hệ trẻ về tinh thần yêu nước, ý chí vượt khó của Bác Hồ.

Bài học từ hành trình của Nguyễn Tất Thành

Hành trình lên tàu Amiral Latouche Tréville của Nguyễn Tất Thành để lại nhiều bài học quý giá cho các thế hệ sau. Thứ nhất, đó là tinh thần dám nghĩ, dám làm và tư duy độc lập. Trong bối cảnh đất nước khủng hoảng về đường lối cứu nước, Nguyễn Tất Thành đã chọn một con đường khác biệt, đi thẳng đến “hang ổ” của kẻ thù để học hỏi và tìm kiếm giải pháp. Thứ hai, đó là ý chí vượt khó và khát vọng học hỏi không ngừng. Dù phải làm công việc vất vả trên tàu, Bác vẫn luôn giữ vững mục tiêu và tận dụng mọi cơ hội để mở rộng tri thức. Thứ ba, hành trình của Người là minh chứng cho sức mạnh của tầm nhìn chiến lược. Việc chọn con đường cách mạng vô sản, dựa trên chủ nghĩa Mác-Lênin, đã chứng minh sự đúng đắn và sáng suốt của ông trong việc dẫn dắt dân tộc đến độc lập và tự do.

Hơn thế nữa, hành trình này còn thể hiện lòng yêu nước sâu sắc và khát vọng cháy bỏng của Nguyễn Tất Thành: “Tự do cho đồng bào tôi, độc lập cho Tổ quốc tôi, đấy là tất cả những điều tôi muốn, đấy là tất cả những điều tôi hiểu.” Lời khẳng định ấy, được Người nói với nhà báo Nga Ôxíp Manđenxtan năm 1923, đã trở thành kim chỉ nam cho cả cuộc đời cách mạng của Người.

Lời kết