Bên Dòng Sầu Diện

Hai nhân vật trung tâm của tiểu thuyết là Nguyên Bình (cha) và Minh Việt (con). Người cha: Nguyên Bình có những ngày đầu vào đời thật khí phách. Gia nhập lực lượng thị vệ đánh Pháp những ngày đầu kháng chiến, dám xung phong cầm súng chứ không chịu ở ban tuyên truyền để sáng tác những bài thơ để những người kháng chiến đọc trên đầu môi. Nhưng rồi khi tham gia vào trận đánh đầu tiên chứng kiến cái chết của anh Hồng, người chỉ huy của anh, người đã dìu dắt anh những ngày đầu, Nguyên Bình đã bối rối. Khi được lệnh bắn vào quân thù thì 15 hộp đạn, anh ta chỉ giết được một con ngựa. Khi được giao nhiệm vụ dẫn giải tù binh Quốc dân đảng bỗng nhiên Nguyên Bình lại dũng cảm dám cứu một người bạn học, con trai một người đứng đầu Quốc dân đảng ở thị trấn Nét Mặt Buồn để thể hiện được cái nghĩa của một chàng trai mới lớn. Trận đánh thứ hai quan trọng trong đời người lính là đánh vào ngay thị trấn quê hương mình. Các mũi khác hoàn thành nhiệm vụ. Mũi của Nguyên Bình không hoàn thành nhiệm vụ. Anh ta bị thương và được một cô gái cứu. Đó là Mến, cứu và chữa cho lành vết thương. Mến là người sót lại cuối cùng trong một gia đình bị chết đói năm 1945. Cô được một người đàn bà sùng đạo nuôi. Trước khi trở về đơn vị Nguyên Bình đã tận hưởng giây phút làm đàn ông với Mến trên núi Cô Hồn. 

Một đứa trẻ tượng hình trong Mến trong lần gần gũi ấy. Một đứa trẻ sau đó đã ra đời mà mẹ nó không dám khai ra bố nó là ai mà mắc cái nợ ấy cho cha xứ người Bồ Đào Nha cai quản họ đạo ở đấy. Đức trẻ ấy có cái tên Minh Việt. Miền Bắc giải phóng, An Lạc giải phóng, những người theo đạo lên tầu theo Chúa vào Nam. Mến, đã lên tầu nhưng cô còn tin vào Nguyên Bình, nên đã cô đã trốn ở lại tìm Nguyên Bình. Ai dè, Bình không nhận cô và cũng không nhận đứa con mà cô dứt ruột đẻ ra cho anh. 

Bắt đầu từ đây số phận Minh Việt bắt đầu trôi đi trong sự biến động không ngừng của đất An Lạc. Mẹ chết, Minh Việt phải ở với một người vốn chỉ là hàng xóm sống ở cái góc nghèo nhất của thị trấn. Rồi chính bà, là người buộc Nguyên Bình phải nhận con. Tránh né Mến, Nguyên Bình tránh né chuyện có quan hệ với người xứ đạo, đảm bảo cho mình cái lý lịch trong sạch để được làm tới phó chủ tịch thị trấn. Nhận lại con, anh đành phải rời chức vụ vì can tội che giấu tổ chức. Thêm một lần nữa anh thất bại vì hèn nhát. Còn Minh Việt, cũng ăn, cũng lớn và thành người ở An Lạc...